Espantoso mester bisa si tuma nota kiku a pasa den e último simannan den konseho insular di
Boneiru. Den e reunion di tuma desishon di dia 23 di ougùstùs 2023, sin ku tabata tin un
reunion di forma opinion òf alomenos un reunion di komishon promé, un seri di proposishon
a subi agènda pa modifiká e reglamentu di òrdu di konseho insular i komishonnan fiho. A
presentá un resolushon pa ku instrukshon i mandato na e grifir ku ta desviá signifikantemente
for loke ta kustumber na Hulanda i Caribe hulandes. A entregá un proyekto di ordenansa pa
loke ta trata establesimientu di un komishon permanente di prodesimiento ku tambe ta
diferensia signifikantemente di loke ta normal na Hulanda i Caribe Hulandes. Tambe a pone
un proyekto di ordenansa pa loke ta trata enkuesta, un proposishon pa aprobá un nota di
konseho insular pa loke ta trata maneho huntu ku dokumento i formularionan athuntu den
kual ta skondí seis desishon ku konseho insular mester aprobá inkluyendo e ordenansa pa
loke ta trata informashon i toma di desishon di konseho insular 2023.
Si esaki no tabata sufisiente por a tuma nota ku e último dos simannan ku a pasa un miembro
di un partido den oposishon di konseho insular di Boneiru riba su mes a determiná ku un
diputado no a aktua na un manera íntegro i a lansa un atake formal i personal kontra e
diputado sin ningun prueba tangibel. Sin ningun berguensa ela èksigí tur dokumento pa loke
ta trata e desishon ku gobièrnu a yega na dje pa loke ta trata e kompania ku ta na nòmber di e
kasá di e diputado pa kolmo i esaki mester sosodé tambe dentro di un periodo ku ela stipulá.
E miembro sinembargo no ta komprondé ku tin un kódigo di kondukta pa miembronan di
konseho insular ku ta dikta hopi kla kon mester aktua ora ta sospechá ku un miembro di
konseho insular, un diputado, gezaghèber of grifir a violá reglanan di integridat. Ta di spera i
warda si elo aktuá ku mesún fervor pa loke ta trata un transakshon frakasá ku Fundashon
Mariadal kaminda un miembro di konseho insular ta e protagonista prinsipal.
Si revisá e dokumentonan relashoná ku e reunion di tuma desishon di konseho insular dia 23
di ougùstùs último, i pa kuminsá na e parti fásil, por konstatá ku konseho insular kier figa un
montante di no ménos ku US$ 60.000 den un forma di sostén finansiero fiho pa kada
frakshon loke ta eksorbitantemente haltu komporá ku munisipionan similar na Hulanda. Ta
notabel ku miembronan di presidio, ku ta e lidernan di frakshon kada un lo haña un
kompensashon di US$ 195 pa luna. Ta kustumber ku un konseho insular nunka no ta disidí
asuntunan finansiero pa su mes pero sèmper pa e próksimo konseho ku mester sinta despues
di un elekshon. Tambe por opservá ku konseho insular por nombra miembronan èkstra
ordinario pa loke ta trata e komishonnan fiho pero ta lubidá di kodifiká e hecho ku e
miembronan èkstra ordinario aki mester tabata riba lista di e último elekshon. Esaki ta pa e
legitimashon di votadónan. Un hende ku tabata riba lista di elekshon pero no a bira miembro
di konseho insular, fásilmente ta keda identifiká mará na e ideologia di e partido.
Henter e proseso kon ela kana pa pone e tópikonan riba agènda ta generá sierto sospecho i e
pregunta ta si realmente a pidi kolegio ehekutivo su opinion manera desensia i lei ta èksigí.
Sigur ta ku e ministerio di asuntunan interno i relashon di Reino a tuma nota di henter e
asuntu aki i a deklará ku desishonan di kolegio ehektivo i di gezaghèber no por dependé di un
akuerdo òf wisio di konseho insular i konseho insular no por determiná kiku ta interés general
òf públiko. Si e totalidat a sigui e ora ei mester bisa ku e dualismo i e demokrasia lokal
efektivamente a keda rementá for di otro. Un situashon realmente espantoso.
Tumando e sirkumstansianan na kuenta mester bisa ku kolegio ehekutivo, e gezaghèber
interino i e gezaghèber anterior no por sali kompletamente liber di e asuntu aki. Ta durante
nan periodo a keda sin hasi desishonnan di konseho ehektivo públiko pa asina konseho
insular por a hasi su trabou manera debe ser. Banda di esei ora ku gezaghèber, ku ta keda
konsiderá komo protektor di nos demokrasia lokal i integridat gubernamental, diripente a
tuma retiru, i yegada di algun miembro di konseho insular nobo i nobato despues di elekshon,
a krea e posibilidat pa un atake frontal kontra nos demokrasia lokal.
Konseho insular mester wòrdu poné bou di kontrol atrobe. Pa kuminsá mester eleminá tur e
komishonnan fiho i bin ku ún komishon sentral pa mehorá e transperensia di desishon i e
efikasia. E poder pa pone tópikonan riba agènda mester keda kitá for di presidio i duna e
komishon sentral e tarea. Aktualmente e presidio tin e konseho insular sekuestrá i esaki no
mester keda pèrmití. Den presidio ta sinta solamente lidernan di frakshon i ku dos miembro di
oposishon i dos miembro di koalishon, esaki no ta reflehá demokrasia real. Mas pronto ku ta
posibel mester nombra un grifir permanente ku tin e habilidat pa trese trankilidat i e outoridat
nesesario. Mester nombra mas pronto posibel un gezaghèber nobo ku huntu ku grifir trese
òrdu atrobe den konseho insular. Miembronan di konseho insular mester konsentrá nan mes
riba e tarea di krea kuadro, lei i regla i representá e pueblo i nan mester realisá nan mes ku
nan no ta parlamentario ku empleo fultaim mará na un salario korespondiente. Por último
kolegio ehekutivo mester kompilá un programa di gobernashon i entregá esaki na konseho
insular pa debate i aprobashon. Si no tin un programa di gobernashon aprobá anto lo no dura
muchu ku atrobe lo tin un atentado kontra di nos demokrasia. Konsiderando tur loke a pasa ta
doloroso pa konstatá ku te ainda nos ta inkapás pa kuida i mantené nos demokrasia lokal.
Dr. Willem A. Cecilia
Bonaire